Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 6/6/2012
Περί αξιοπρέπειας και Μνημονίου
Του Πετρου Mαρτινιδη *
Dignum, scilicet, patellae operculum
(Αξιο, βεβαίως, για το δοχείο το πώμα.)
Το μεγάλο δίλημμα των εκλογών για τον κ. Τσίπρα είναι: «αξιοπρέπεια ή Μνημόνιο»; Το διακηρύσσει urbi et orbi, σε λαϊκές συνελεύσεις και συνεντεύξεις σε διεθνή ΜΜΕ. Νομίζω ότι η ελλιπής γλωσσική δεινότητα τον παρασύρει σε κρίσιμο σημασιολογικό ολίσθημα.
Η λέξη «αξιοπρέπεια» (από το λατινικό dignitas) κατέλαβε στις αστικές κοινωνίες την έννοια που είχε η λέξη «τιμή» (από το επίσης λατινικό honor, honoris) για τον φεουδαλικό κόσμο. Μόνο που, εκεί, η «τιμή» ήταν κάτι που μεταβιβαζόταν κληρονομικά, μεταξύ αρχόντων.
Ως τέτοια διατηρήθηκε και σε μεταγενέστερες «κουλτούρες της τιμής» (cultures of honor), όπου τα κέρδη από ποικίλα τολμήματα υπερέβαιναν το ρίσκο και όπου, ακόμη κι αν είχε δημιουργηθεί «κουλτούρα νόμου» (culture of law), οι δυνάμεις του νόμου παρέμεναν αδύναμες ή διεφθαρμένες.
Χάρη στον Πίκο ντέλα Μιράντολα και την Αναγέννηση όμως, όπως χάρη στον Καντ και τον Διαφωτισμό, η ανθρωπότητα κέρδισε τις έννοιες του αμοιβαίου σεβασμού, μεταξύ «εντίμων» στις συναλλαγές τους αστών (των «honnetes gens»), και του δικαιώματος για ελευθερία και αξιοπρέπεια, με το οποίο γεννιέται ο κάθε άνθρωπος.
Ωστόσο, επειδή η αξιοπρέπεια συνιστά οικουμενικό δικαίωμα, δεν παραμένει διά παντός αναπαλλοτρίωτη. Αντίθετα, υπάρχουν πολλοί τρόποι να τη χάσει κάποιος. Οποιος συστηματικά αργεί στα ραντεβού του λ.χ., υποτιμώντας όσους αναγκάζει να τον περιμένουν, μάλλον μειώνει την αξιοπρέπειά του. Ο υπάλληλος της πολεοδομίας που κατακρατά στο γραφείο του φάκελο έγκυρης μελέτης, περιμένοντας χρηματισμό για να την εγκρίνει, χάνει κάθε αξιοπρέπεια.
Και η παρέα στο καλό εστιατόριο, η οποία αρνείται να πληρώσει επειδή το χαβιάρι δεν χόρτασε πολλούς, το ψάρι δεν ήταν τόσο φρέσκο και οι πιο απομακρυσμένοι από το κέντρο του τραπεζιού δεν έφτασαν ούτε στις σαλάτες, δεν βλέπω πώς ακριβώς υπερασπίζεται την αξιοπρέπειά της ως παρέας. Εάν μάλιστα απειλεί τον εστιάτορα ότι θα διώξει και τους άλλους πελάτες και θα του διαλύσει το μαγαζί, εφόσον δεν εξακολουθήσει να τους ταΐζει για να αντισταθμίσει το προηγούμενο κακό σερβίρισμα, ε τότε, από παρέα με άνισες, πράγματι, σχέσεις μελών, μετατρέπεται σε συμμορία εκβιαστών. Και, ως τέτοια, σίγουρα δεν διεκδικεί «αξιοπρέπεια».
Το δε άλλο σκέλος του μεγάλου διλήμματος –το «Μνημόνιο»– παρά την εμφανή σύνδεση με τη μνήμη τού πόσο άδικα συμφωνήθηκε να πληρωθεί από κοινού ο λογαριασμός, συνιστά, ωστόσο, καλή υπόμνηση του ότι θα πρέπει να ρυθμίζουμε αλλιώς τις εξόδους μας πλέον. Μένοντας πιο συχνά σπίτι και διαλέγοντας καλύτερα τραπέζια στα εστιατόρια, με ίσες λίγο-πολύ αποστάσεις από τα πιάτα, ώστε να μην ανακύπτουν διχασμοί σε κάθε εξόφληση λογαριασμού. Να πάψουμε να αποτελούμε ενιαία παρέα αποκλείεται, κι αν δεν μάθουμε τώρα τις ορθολογικές ρυθμίσεις πότε, επιτέλους, θα τις μάθουμε;
Μετά τη σημασιολογική διευκρίνιση, το δίλημμα που θέτει ο κ. Τσίπρας γίνεται, λοιπόν, «αναξιοπρέπεια ή στρίμωγμα»; Εκβιάζουμε κι αν ο εκβιασμός πιάσει τη βολεύουμε (δίνοντας ευκαιρίες να κάτσουν πάλι κάποιοι σε πιο κοντινές θέσεις προς τα πιάτα) ή στριμωχνόμαστε σε μία δίαιτα (που σίγουρα δεν την αξίζουν όλοι) για ένα αβέβαια μακρό διάστημα; Επιπλέον, το ότι παρασιωπάται το ενδεχόμενο να βρεθούμε σε συνθήκες, όχι απλώς δίαιτας αλλά πείνας, αν ο εκβιασμός δεν πιάσει, καθιστά αναξιοπρεπή και την ίδια την τοποθέτηση του διλήμματος.
Παρά ταύτα, το δίλημμα αναγνωρίζεται όπως ο κ. Τσίπρας το παρουσιάζει. Προσκομίζοντάς του, αθρόα, ψηφοφόρους κάθε λογής. Κι αυτό σημαίνει πως οι προσερχόμενοι συνδαιτυμόνες, εκτός από αισιόδοξοι, είναι και ανενδοίαστοι στους κερδοφόρους εκβιασμούς. Γιατί όχι; Μήπως και ο κ. Τσοχατζόπουλος δεν ονομάτιζε κέρδη της εθνικής άμυνας τα προσωπικά του κέρδη; Ή μήπως σπάνιζαν, πριν μερικά χρόνια, οι δικοί του υποστηρικτές; Σε χώρα Τσοχατζόπουλων είναι μοιραίο, φοβάμαι, το ποιοι θα βασιλεύουν.
* Ο κ. Πέτρος Μαρτινίδης (http://www.kastaniotis.com/author/1146) είναι καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ και συγγραφέας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου